راز و رمز جوانمرگی کسب وکارهای خانوادگی چیست؟ - اخبار برخط

به گزارش اخبار برخط، در وبینار مشترک اتاق تهران با دانشگاه امیرکبیر درباره کسب وکارهای خانگی، ریشه خشکیدگی کسب و کارهای خانوادگی در ایران دستمایه آنالیز دو کارشناس و پژوهشگر این حوزه نهاده شد. در این وبینار، سه فایده عظیم کسب و کارهای خانوادگی به ترتیب رشد سریع در فراوری و درآمد، تاب آوری بالا در شرایط بحرانی و سرمایه گذاری پیوسته از محل سود عنوان شد. در عین حال آنچه در این نشست تلویحا به عنوان ریشه اصلی جوانمرگی کسب وکارهای خانوادگی در ایران مطرح شد، فقدان مدل حل منازعه در این سبک از فعالیت مالی است که عمدتا ناشی از نبود قوانین شفاف و نیز فرهنگ خاص حاکم بر ارتباطات خانوادگی است که عمدتا در ایران و نیز خاورمیانه کمتر به آن توجه می گردد ولی تجربه دنیای نشان می دهد در بخش های توسعه یافته دنیا اعم از آمریکای شمالی و اروپا بین 70 تا 80درصد منازعات در کسب و کارهای خانوادگی از طرق حقوقی و فرهنگی پیش بینی و حل شده است. در شرایطی که چهار غول عظیم صنعتی کره جنوبی یعنی ال جی، سامسونگ، هیوندای و SK با راهنمایی چهار خانواده مشهور بازارهای ملی، منطقه ای و دنیای را درنوردیده و کماکان پس از 50 تا 60 سال فعالیت به کار خود ادامه می دهند، آنالیز سیر صنعتی شدن در اروپا، ژاپن و آمریکای شمالی از برادران پژو در فرانسه تا خانواده تویودا در ژاپن و خاندان فورد در آمریکا نیز موید وجود نکاتی درباره پایداری و تاب آوری کسب و کارهای خانوادگی و تاثیر آن بر توسعه صنعتی است. در همین رابطه اخیرا مدرسه کسب وکار اتاق بازرگانی تهران و دانشگاه صنعتی امیرکبیر با برگزاری وبیناری با حضور دو مدیر و فعال حوزه کسب وکارهای خانوادگی، چالش ها و راهکارهای کسب وکارهای خانوادگی یا Family businesses را مورد آنالیز قرار داد.

این نشست که از زبان دو سخنران بیان شده، به آنالیز مدل های توسعه، مسائل و تعارضات و شیوه حل منازعه در کسب وکارهای خانوادگی پرداخته و مقایسه جالبی از فرایند حاکم بر این نوع از فعالیت های مالی-صنعتی را در آمریکای شمالی، اروپا و خاورمیانه ارائه نموده است. چنان که پیداست، سیاست گذاری صنعتی در بسیاری از مدل ها و نظامات مالی متاثر از کسب و کارهای خانوادگی بوده و اصلاحات مالی در شرق آسیا عمدتا با نگاه به مسائل این بخش اجرا شده و به نتیجه رسیده است.

در ابتدای این جلسه نکاتی درباره چرایی برگزاری این نشست بیان و دو پرسش مهم نیز مطرح شد: مدرسه کسب وکار اتاق تهران و دانشگاه امیرکبیر با هدف یاری به رشد کسب وکارها در کشور در آذرماه سال گذشته تاسیس شد. ماموریت دو نهاد مذکور در این مدرسه این است که به عنوان اولین دانشگاه نسل چهارم ایران با مشارکت مدیران و صاحبان کسب وکارها در بخش های مختلف و همین طور نهادهای مرتبط و کلیه اثرگذاران بر توسعه اکوسیستم کسب وکاری کشور بتوانند موانع، چالش ها و فرصت های رشد کسب وکارها را شناسایی نمایند و با یاری همدیگر راه هایی را برای پاسخگویی موثر به این چالش ها و فرصت ها باز نمایند. ما برای این کار براساس یک نیازسنجی با شما فعالان و مدیران بخش های مختلف مالی کشور کارمان را آغاز کردیم و از دل این نیازسنجی ها برنامه های متعددی را در مدرسه تعریف کردیم. برای مثال مجموعه ای از دوره های آموزشی مختلف را در حوزه حقوق کسب وکارهای دانش بنیان و استارت آپ ها، صادرات و موضوعات دیگر در دست راه اندازی داریم که همگی تمرکزشان روی تعامل و تقابل تجربه میان شما مدیران و صاحبان کسب وکارهای کشور است. همچنین در رابطه با چالش های امروز صنایع در کشور یکسری پروژه های مشاور پژوهشی را در دست اقدام داریم. یکی از مسائلی که در این نیازسنجی ها از جانب شما به کرات برای ما مطرح شد کسب وکارهای خانوادگی بودند و مسائلی که در این دست شرکت ها در اثر تلفیق خانوادگی و تصمیم های کاری ایجاد می شود. اولین وبینار به این موضوع اختصاص یافته است.

این وبینار در پی پاسخ به چند پرسش بود و سوالاتی را نیز به بحث گذاشت. مریم سردشتی با 15 سال سابقه فعالیت در کسب وکار خانوادگی در صنعت فناوری اطلاعات و تجهیزات پزشکی در کنار محمدهومن دهقان نیری که 30 سال فعالیت در کسب وکار خانوادگی در صنعت ساختمان و تجهیزات پزشکی را تجربه نموده است در این وبینار به این سوالات پاسخ داده اند. این افراد دارای دکترای حرفه ای کسب وکار از سازمان مدیریت صنعتی ایران هستند. در ادامه ضمن آنالیز این دو سوال عوامل موثر بر تداوم کسب وکار خانوادگی چه هستند؟ چگونه تعارضات را در خانواده و کسب وکار خانوادگی خود مدیریت کنیم؟، تحقیقات جهانی آنالیز شده و تجارب این دو فعال در حوزه کسب وکارهای خانوادگی آنالیز و به اشتراک گذاشته می شود:

در جهان عموما به چه کسب وکارهایی، کسب وکار خانوادگی می گویند؟ Family businesses از چهار منظر تعریف می شوند. اولین تعریف برای کسب وکارهای خانوادگی در حوزه مالکیت می گنجد. طبق تعریف اگر مالکیت یک کسب وکار بر عهده بیش از دو نفر از اعضای یک خانواده باشد می توانیم به آن کسب وکار عنوان خانوادگی بدهیم. یکی دیگر از تعاریفی که درمورد کسب وکارهای خانوادگی شایع شده، این مورد است که می گویند اگر تصمیم گیری و مدیریت به عهده خانواده باشد به این کسب وکار خانوادگی می گویند. در این تعریف طبیعی است که میزان مالکیت، سهام و تعداد نفراتی که در راس تصمیم گیری و هیات مدیره هستند بسیار تاثیرگذار است. بعضی از تعاریف پا را فراتر گذاشته و می گویند نه اینکه مالکیت و مدیریت به عهده خانواده باشد، بلکه این خانواده باید هدفش این باشد که این کسب وکار را به نسل بعدی خود انتقال دهد. اگر در یک کسب وکار خانوادگی هستید اما هیچ برنامه ای برای انتقال کسب وکار به نسل بعدی ندارید، از نظر بعضی از تعاریف شما صاحب کسب وکار خانوادگی نیستید. یک تعریف پیچیده دیگر هم وجود دارد که می گوید نه تنها به فکر نسل آینده باید باشید بلکه باید مدیریت توسط نسل آینده انجام شود.

اما واقعا کسب وکار خانوادگی چقدر اهمیت دارد که در مدیریت یک فیلد جدید برای آن باز شده است؟ واقعا این کسب وکارهای خانوادگی آن قدر مهم هستند که سرفصل جداگانه به آنها اختصاص داده شده است؟ باید اشاره کنیم که بله، واقعا آنها مهم هستند. کسب وکارهای خانوادگی در جهان و اقتصاد کشورها نقش بسیار حیاتی و موثری دارد. به طور مثال درمورد فراوری ناخالص داخلی باید گفت در آمریکا 64 درصد از فراوری ناخالص داخلی توسط کسب وکارهای خانوادگی انجام می شود. این رقم در اروپا 52 درصد و در خاورمیانه 80 درصد است. البته این 80 درصد در خاورمیانه به دلیل این موضوع است که در کشورهای عربی نفت هم توسط کسب وکارهای خانوادگی مدیریت می شود. از طرف دیگر ببینیم کسب وکارهای خانوادگی در حوزه اشتغال زایی چگونه هستند؟ ارزیابی ها نشان می دهد در زمینه ایجاد فرصت های شغلی، 78 درصد فرصت های شغلی که در آمریکا در اختیار افراد قرار می گیرد کسب وکارهای خانوادگی در اختیارشان می گذارد. در اروپا این رقم 65 درصد و در خاورمیانه حدود 80 درصد است. به همین دلیل سرفصل جدیدی در مدیریت کسب وکارها به کسب وکارهای خانوادگی اختصاص داده شده است.

کسب وکارهای خانوادگی با چالش های زیادی روبرو هستند، از جمله تعارضاتی که بین اعضای خانواده ایجاد می شود. این تعارضات اگر مدیریت شد می تواند سازنده باشد و در غیر این صورت می تواند مخرب باشد و باعث از بین رفتن کسب وکار شود. آمارها نشان می دهد تعارض در کسب و کارهای خانوادگی در آمریکا 70 درصد است، در اروپا حدود 69 درصد و در خاورمیانه نزدیک به 50 درصد است. دلیل اینکه سطح تعارضات در خاورمیانه کمتر است به این بازمی شود که سیستم مدیریتی که در کسب وکارهای خانوادگی در این منطقه وجود دارد سیستمی بسته بوده که چندان برای اعضای خانواده حق اظهارنظر و تصمیم گیری قائل نمی شود.یک آنالیز دیگر هم نشان می دهد 82 درصد از تعارضاتی که قرار است در کسب و کارهای خانوادگی در آمریکا به وجودآید پیش بینی شده، از قبل برای آن فکر نموده و حتی راه چاره در نظر گرفته اند. در اروپا این عدد 75 درصد است و در خاورمیانه تنها 19 درصد. در خاورمیانه به دلیل فرهنگ شفاهی و مسائلی نظیر تعارف و فرهنگ شرم و حیا، سعی می کنیم از اول به این شرایط فکر نکنیم. موضوعی که اساسا ممکن است تعارضی به وجود آورد. حال سوال اینجاست که آیا باید این فرهنگ در کسب وکار حاکم باشد یا نه؟ نبود راه و روش تعیین برای رسیدگی به تعارضات در کسب وکارهای خانوادگی باعث ایجاد مشکلاتی می شود.طبیعی است که این مورد در کسب وکارهای خانوادگی ایران هم اهمیت دارند و یکی از این موارد نقش این کسب وکارها در فراوری ناخالص داخلی است و از طرفی هم اهمیت درآمدزایی که دارند. به محض اینکه صحبت از اقتصاد در کشور ایران می شود تقریبا متفق القول همه موافقند که ایران باید از اقتصاد وابسته به نفت خلاص شود. با توجه به تاثیری که کسب وکارهای خانوادگی در اقتصاد و توسعه صنعتی دارند، یکی از راه های سریع رهایی از وابستگی به نفت در اقتصاد ایران، پروبال دادن و رسیدگی به کسب وکارهای خانوادگی است. فرایندی که می تواند راه رهایی بخش فراوری باشد.یکی از ویژگی های کسب وکارهای خانوادگی این است که خیلی سریع به درآمد و سودآوری می رسند و این سود را برعکس کسب وکارهای غیرخانوادگی مجددا سرمایه گذاری می نمایند و رشد درآمد خیلی سریع اتفاق می افتد. به همین دلیل اگر تعداد کسب وکارهای خانوادگی در هر کشوری افزایش یابد می تواند تاثیر مستقیم و سریع خود را روی رشد و توسعه مالی در کشورهای علاقه مند به این فرایند بر جای بگذارد.درمورد ایجاد موقعیت های شغلی بارها صحبت شده اما شغلی که کسب وکار خانوادگی ایجاد می نماید با سایر کسب وکارها تفاوت دارد. زمانی که شغلی ایجاد می شود به محض بروز اولین توفان و رکود در اقتصاد و کسب وکار، تعدیل نیرو برای اعضای خانواده اجرا نمی شود و این به دلیل توافق جمعی برای دوام کسب وکار در عین کاهش سود است. بنابراین اشتغالی که از سوی کسب وکارهای خانوادگی به وجود می آید می تواند یک اشتغال پایدار باشد.